Powiaty ziemskie, powiaty grodzkie, powiaty.
Powiaty ziemskie to już termin historyczny i nie należy nazywać współcześnie rozumianych powiatów – powiatami ziemskimi.
Powiaty ziemskie jako jednostki terytorialne zostały zlikwidowane w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Ten termin używany był tylko w okresie międzywojennym. Powiaty ziemskie zastąpiły w tym czasie jednostkę terytorialną obowiązującą wcześniej – kasztelanię. Mimo, że pod koniec lat dziewięćdziesiątych rozważano powrót do powiatów ziemskich, wyróżniając dodatkowo powiaty grodzkie, ostatecznie przyjęto nazwę powiaty jako jedyną obowiązującą, odnoszącą się do obydwu przypadków. Termin powiat wywodzi się od wiecu, czyli zgromadzenia sądowego o z góry wyznaczonym terminie.
Końcem lat dziewięćdziesiątych Rada Ministrów zadecydowała, że wszystkie miasta tracące po reformie administracyjnej status stolicy województwa, będą tzw. miastami wydzielonymi. Powiat utworzono z okolicznych gmin. Siedziba powiatu, to od tej chwili dawne miasto pełniące funkcję stolicy województwa.
Nieoficjalnie, w niektórych dokumentach, wciąż używa się nazewnictwa z okresu międzywojennego, jednakże nie jest to nazwa obowiązująca i oficjalnie przyjęta, ale jedynie tradycjonalna. Podobnie jest z nazwą powiat grodzki. Tutaj, w praktyce wiadomo, że mowa o mieście, na prawach powiatu, jednak terminologia ta, tak jak w pierwszym przypadku, nie jest oficjalnie przyjęta. Aktualnie w Polsce jest 314 powiatów oraz 66 miast na prawach powiatu. Największym powiatem pod względem powierzchni jest powiat białostocki (2976,44 km²), a największym miastem na prawach powiatu pod względem powierzchni i liczby mieszkańców jest Warszawa (517,24 km² i 1 769 529). W miastach na prawach powiatu organy samorządu gminnego mają również zadania i kompetencje samorządu powiatowego.
Powiat ziemski, to terytorialnie większy obszar niż powiat grodzki.
Składa się z kilku, bądź nawet kilkunastu gmin. Władzę w powiecie stanowi samorząd powiatowy i na swoim terenie spełnia funkcje administracyjne. Na czele samorządu stoi starosta wybierany przez radę powiatu. Rada powiatu to organ wykonawczy i kontrolny. Składa się z radnych wybieranych w wyborach bezpośrednich na czteroletnią kadencję. Wyboru dokonują mieszkańcy, zameldowani na terenie powiatu lub tymczasowo zamieszkujący. Pracami rady kieruje przewodniczący rady powiatu, wyłoniony już spośród radnych.
Powiat składa się z lokalnej wspólnoty i odpowiedniego terytorium.
Wspólnota to składnik ludzki i jest podmiotem pierwotnym wobec państwa i jego struktury administracyjnej. Składnik rzeczowy powiatu to terytorium. Członkiem wspólnoty powiatowej jest mieszkaniec powiatu. W sensie materialnoprawnym jest to człowiek stale zamieszkujący terytorium powiatu, a w rozumieniu ustrojowo-politycznym jest to podmiot praw i obowiązków z zakresu prawa administracyjnego, mający zdolność zarządzania sprawami publicznymi o charakterze lokalnym, ale również podmiot odpowiedzialny za realizację zadań publicznych.